JÓZEF WYBICKI

Mazurek Dąbrowskiego

Józef Wybicki (1747-1822) był aktywnym działaczem w okresie Sejmu Czteroletniego, współtwórcą Konstytucji 3 maja, uczestnikiem insurekcji kościuszkowskiej. Po utracie przez Polskę niepodległości przebywał na emigracji, współtworzył polskie legiony we Włoszech. Później współorganizował władze Księstwa Warszawskiego, w Królestwie Kongresowym był prezesem Sądu Najwyższego. Autor licznych prac o charakterze politycznym, wierszy, dramatów, pamiętników.

LEGIONY POLSKIE – oddziały polskie w latach 1797-1801 w służbie francuskiej, utworzone we Włoszech przez generała J. H. Dąbrowskiego. Po wielu bitwach ich stan osobowy zmniejszył się do niespełna tysiąca żołnierzy, z których sformowano jednostki francuskie i wysłano je na San Domingo, gdzie zginęła ogromna większość byłych legionistów.

Wybicki napisał Pieśń legionów polskich we Włoszech w 1797 roku. W lipcu tego roku odśpiewano ją, wykorzystując ludową melodię zbliżoną do mazurka, podczas uroczystego pożegnania odchodzących z miasta Reggio legionistów. Pieśń wyglądała nieco inaczej niż dzisiejszy Mazurek Dąbrowskiego: miała inny początek, układ zwrotek, liczyła o dwie strofy więcej. Utwór zyskał ogromną popularność, w kraju rozpropagowali go polscy żołnierze walczący u boku Napoleona, w okresie powstania listopadowego (1831) uznano go za hymn narodowy, w 1927 roku został hymnem państwowym.

Mazurek Dąbrowskiego, przesycony optymizmem i wiarą w odzyskanie przez Polskę niepodległości, odwołuje się do znanych wydarzeń z historii naszego kraju: świetnych zwycięstw hetmana Czarnieckiego nad Szwedami, powstania kościuszkowskiego, pamiętnej bitwy pod Racławicami:

Jak Czarniecki do Poznania P
o szwedzkim zaborze,
Dla ojczyzny ratowania
Wrócim się przez morze.

Czarniecki, Kościuszko to przykłady patriotycznej postawy. Wzorem osobowym Polaka jest też w wierszu generał Henryk Dąbrowski, natomiast przykładem zwycięskiej realizacji planów Napoleon Bonaparte, z którego wojnami na początku XIX wieku Polacy łączyli nadzieje na odzyskanie niepodległości. Dąbrowski ma, towarzysząc armiom Napoleona, doprowadzić legionistów do wolnej Polski, do niego kierowane są słowa refrenu wypowiadane przez żołnierzy legionów:

Marsz, marsz, Dąbrowski,
Z ziemi włoskiej do Polski.
Za twoim przewodem
Złączym się z narodem.

Polska istnieje, chociaż nie ma państwa, bowiem trwa naród – uważa się, że Mazurek zapoczątkował takie, ówcześnie nowoczesne, pojmowanie sprawy narodowej, które w XIX wieku stało się powszechne. Cała pieśń jest przesycona nadzieją, wiarą w powodzenie patriotycznej misji, odrodzenie ojczyzny za sprawą żołnierskiego czynu. Legioniści zbrojnie wywalczą wolność, wręcz zobowiązują się do tego: Co nam obca przemoc wzięła, szablą odbierzemy.

Ta mocno zrytmizowana pieśń patriotyczna składa się z czterech zwrotek (wszystkie liczą po cztery wersy) przeplatanych refrenem. Pierwsze i trzecie wersy zwrotek zostały napisane ośmiozgłoskowcem, drugie i czwarte mają po sześć sylab, natomiast refren, o marszowym rytmie, ma bardziej zróżnicowaną budowę. W utworze odnajdujemy rymy parzyste, dokładne, żeńskie – w zwrotkach przeplatane (abab), w refrenie sąsiadujące (aabb). W stosunku do pierwszej wersji tekstu nieco uwspółcześniono język utworu.